Wat leek het me cool om met de trein en de boot naar mijn favoriete eiland Lesbos te gaan. Een reis van drie dagen over land en over zee! In theorie is het mogelijk, maar de praktijk bleek weerbarstiger. Ook mijn treinreizen naar Zuid-Frankrijk en Milaan verliepen vorig jaar niet vlekkeloos. Toch blijf ik een fan van de internationale trein.

Met de trein naar Lesbos

De reis naar Lesbos startte met een enkeltje Milaan, waar de nachttrein naar Bari (Zuid-Italië) klaar zou staan. Vanaf Bari maak je een nachtelijke boottrip naar Patras in Griekenland en ga je met de trein naar Piraeus, de haven van Athene. Vervolgens slaap je nog een nacht op de boot en arriveer je, na een paar tussenstops op verschillende eilanden, op Lesbos. Hoe gaaf is dat! Maar in Nederland ging het al mis: de trein naar Italië kwam iets voorbij Zevenaar tot stilstand en bleef daar vervolgens vijf uur stilstaan. Er was geen elektriciteit, de wc’s konden niet worden doorgespoeld. Ik had nog net op tijd een koffietje weten te scoren. In de loop van de middag werd onze trein teruggesleept naar Arnhem.

Met de trein naar Milaan

Uiteindelijk zijn we wel op de boot naar Lesbos terechtgekomen en was het een heerlijke vakantie. Maar de kosten voor de gemiste treinen kregen we niet vergoed. Toch weerhield niets me ervan om twee maanden later opnieuw in de trein naar Milaan te stappen. Je begrijpt dat ik erg opgelucht was toen ik moeiteloos voorbij Zevenaar en zelfs Frankfurt zoefde. Wel met flinke vertraging helaas, waardoor we onze overstap in Basel misten. Dat was de laatste trein van die dag, vreemd genoeg al om 18.10 uur. Dus zat er niets anders op dan te wachten tot de volgende dag. De Deutsche Bahn vergoedde gelukkig wel een hotelovernachting in Basel. Voor Milaan bleef 24 uur over, onze eindbestemming was Ferrara.

Wat maakt treinreizen zo duur?

Hoe komt het toch dat vliegen zoveel makkelijker en goedkoper is dan internationale treinreizen? Ik las er een interessant artikel over in OneWorld, geschreven door Esmée Koeleman: De dwarsliggers van het Europese treinennetwerk. De belangrijkste oorzaken die het artikel noemt:

• Treinvervoerders moeten tol betalen aan de infrastructuurbeheerders van elk land waar de trein doorheen rijdt. Track Acces Charges (TAC) heet deze tol. De TAC wordt doorberekend aan de treinreiziger.
• Vliegtickets zijn vrijgesteld van btw en de kerosine is vrijgesteld van accijns. Deze vrijstelling is een van de artikelen uit het Verdrag van Chicago, dat landen tekenden aan het eind van de Tweede Wereldoorlog.
• Het spoor kent nauwelijks concurrentie, waardoor het mogelijk is om hoge prijzen te vragen. Als voorbeeld wordt in het artikel de populaire hogesnelheidslijn naar Parijs genoemd. Thalys is de enige die deze directe snelle reis tussen Amsterdam en Parijs aanbiedt. En de trein zit altijd vol, dus waarom zou je de prijzen verlagen?

Wat maakt treinreizen zo ingewikkeld?

Daarnaast weet ik uit eigen ervaring dat de diverse regelingen per land het reizen ook ingewikkeld maken. Zo is het bijvoorbeeld in Italië vaak niet nodig om een zitplaats te reserveren, terwijl dit in Duitsland en Spanje op lange afstanden verplicht is. Dat reserveren gaat in elk land weer anders: soms kan het online, soms moet je in de rij staan bij een loket. En als je dan na anderhalf uur wachten eindelijk aan de beurt bent, blijkt maar al te vaak dat de trein die je had willen nemen, vol zit.

Met de trein naar Zuid-Frankrijk

Hoewel het soms helpt om de loketambtenaar niet altijd te geloven. Zo reisde ik afgelopen zomer naar Zuid-Frankrijk en miste ik, wederom buiten mijn schuld, mijn aansluiting. (Ook een bizar verhaal trouwens: mijn trein naar Parijs bleek niet vanuit Rotterdam te vertrekken wegens een stroomstoring. De Thalys werd via Utrecht omgeleid. Ik stond op Utrecht CS toen ik dat hoorde. Makkie! Drommen reizigers verplaatsten zich naar het beloofde perron. Daar kwam de Thalys aanrijden, minderde vaart, stopte … en reed weer door! Niet alleen wij reizigers, ook het NS-personeel was verbijsterd. Via Breda kwam ik uiteindelijk in Parijs terecht, maar miste daardoor mijn overstap op de trein naar Brive.) Ik meldde me keurig bij het loket van Gare d’Austerlitz om mijn ticket om te laten zetten. ‘Helaas, we hebben pas plek in de trein van vanavond’, zei mevrouw.’ Toch probeerde ik de trein naar Brive die een kwartiertje later zou vertrekken. Ik hield mijn verhaal over de gemiste aansluiting, de conducteur keek in zijn systeem, en wat bleek: plek zat! Sterker nog, ik zat in een bijna lege coupé!

Waarom ik tóch blijf kiezen voor de trein door Europa

Internationaal treinreizen kan en moet beter. Daarvoor zijn niet alleen de treinmaatschappijen, maar ook de Europese Unie aan zet. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het rapport Beter grensoverschrijdend treinaanbod van Bureau Berenschot. Ook het platform Anders Reizen klopt namens bedrijven aan de deur bij de EU met een oproep om internationaal treinen makkelijker te maken.

En ik? Ik blijf gewoon de trein pakken, ook al is het trager en ingewikkelder dan vliegen. Met de trein reis ik schoner (een vlucht stoot gemiddeld zo’n 8x meer CO2 uit als dezelfde reis per trein), zie ik prachtige landschappen aan me voorbijtrekken en heb ik alle tijd voor een gesprek, een boek of het schrijven van een artikel. En vergeet de restauratiewagon niet!

Van alle restauratiewagons die ik heb gezien, staat deze met stip op 1. In een Portugese trein, van Lissabon naar Vilar Formoso. Jaren 70-stijl. Hier geen ordinaire schroefdoppen: ons flesje wijn werd met zorg ontkurkt door de barmedewerker.